Bài 41: Bảo quản hạt, củ làm giống

Bài 41: Bảo quản hạt, củ làm giống

Tóm tắt lý thuyết

I. Bảo quản hạt giống

1. Mục đích

• Giữ được độ nảy mầm của hạt
• Hạn chế tổn thất về số lượng và chất lượng hạt giống
• Duy trì tính đa dạng sinh học của giống

2. Tiêu chuẩn hạt giống

• Có chất lượng cao
• Thuần chủng
• Không bị sâu, bệnh

3. Các phương pháp bảo quản

• Bảo quản dưới 1 năm: cất giữ trong điều kiện nhiệt độ, độ ẩm bình thường
• Bảo quản trung hạn: trong điều kiện lạnh (0^oC) và độ ẩm 35 - 40%
• Bảo quản dài hạn: điều kiện lạnh -10^oC  và độ ẩm 35 - 40%

 

4. Quy trình bảo quản hạt giống

• Bước 1: Thu hoạch: đúng thời điểm
• Bước 2: Tách hạt: tách, tuốt, tẽ cẩn thận
• Bước 3: Phân loại và làm sạch: loại bỏ các hạt không đạt yêu cầu, tạo MT sạch không cho VSV và côn trùng xâm nhiễm
• Bước 4: Làm khô: phơi, sấy
  • Thóc: sấy ở 40 - 45^oC đến khi độ ẩm đạt 13%
  • Hạt có dầu; sấy ở 30 - 40^oC đến khi độ ẩm đạt 8 - 9%
• Bước 5: Xử lí bảo quản;
  • Chú ý: phương tiện bảo quản phải sạch
  • Ví dụ:
    • Phương pháp truyền thống: chum, vại bịt kín, hoặc đóng bao treo nơi khô ráo
    • Phương pháp hiện đại: kho mát. kho lạnh, kiểm soát chặt chẽ bằng thiết bị tự động
• Bước 6: Đóng gói. 
• Bước 7: Bảo quản
• Bước 8: Sử dụng
• Chú ý:
  • Trước khi cho hạt vào bảo quản, các phương tiện bảo quản phải được làm sạch.
  • Một số hạt giống cây ăn quả, cây lâm nghiệp được bảo quản trong cát ẩm để duy trì sức nảy mầm của hạt.

	Tên bước	Nội dung
1	Thu hoạch	Đúng thời điểm
2	Tách hạt	Tách, tuốt hạt ra khỏi bông, bắp,…
3	Phân loại và làm sạch	Loại bỏ rơm, rạ, rễ, lá, hạt sâu, bệnh, sứt mẻ, … và làm sạch cát, sạn, …
4	Làm khô	Sấy hay phơi ở nhiệt độ phù hợp
5	Xử lý bảo quản	Chống vi sinh vật gây hại
6	Đóng gói	Đóng vào bao, túi, …
7	Bảo quản	Đưa vào trong kho
8	Sử dụng	Gieo hạt

II. Bảo quản củ giống

1. Phương pháp bảo quản

• Củ giống thường được bảo quản ngắn ngày: trong điều kiện bình thường hoặc trong kho lạnh (nhiệt độ 0^oC -5^oC,độ ẩm 85% - 90%)

2. Tiêu chuẩn củ giống

• Chất lượng cao
  • Đồng đều, không quá già, quá non
  • Còn nguyên vẹn
  • Khả năng nảy mầm cao
• Không bị sâu bệnh
• Thuần chủng, không lẫn giống

3. Quy trình bảo quản

• Bước 1: Thu hoạch
• Bước 2: Làm sach, phân loại
• Bước 3: Xử lí phòng chống vi sinh vật gây hại
• Bước 4: Xử lí ức chế nảy mầm
• Bước 5: Bảo quản, sử dụng

• Chú ý:
  • Muốn kéo dài thời gian bảo quản, người ta phải bảo quản chúng trong điều kiện lạnh, hoặc sử dụng chất ức chế quá trình nảy mầm phun lên củ.

	Tên bước	Nội dung
1	Thu hoạch	Đúng thời điểm
2	Làm sạch và phân loại	Loại bỏ củ bị sứt, vỡ, bị sâu hại
3	Xử lý phòng chống VSV gây hại	Sử dụng chất bảo quản bằng cách phun lên củ hoặc ủ với cát
4	Xử lý ức chế nảy mầm	Sử dụng chất ức chế nảy mầm bằng cách phun lên củ
5	Bảo quản	Bảo quản trên giá, kho lạnh hoặc nuôi cấy mô
6	Sử dụng	Đem gieo trồng

Bài tập minh họa

Bài 1: 

So sánh quy trình bảo quản hạt giống và bảo quản củ giống

Hướng dẫn giải

• Giống nhau: Đều qua quy trình thu hoạch, làm sạch, phân loại
• Khác nhau:
  • Bảo quản hạt giống: cần phơi, sấy khô, đóng bao hoặc thùng, chum, vại,bảo quản kín, nên điều tiết nhiệt độ và độ ẩm tuỳ mục đích sử dụng
  • Bảo quản củ giống: không phơi khô, cần xử lí chống VSV gây hại, xử lí ức chế nảy mầm, không đóng bao, để nơi thoáng

Lời kết

Như tên tiêu đề của bài Bảo quản hạt, củ làm giống, sau khi học xong bài này các em cần nắm vững các nội dung trọng tâm sau:

• Hiểu được mục đích và ‎ phương pháp bảo quản củ, hạt làm giống
• Thấy được tầm quan trọng của công tác bảo quản, chế biến nông lâm thuỷ sản trong đời sống hàng ngày