Soạn bài: Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Soạn bài: Nội dung và hình thức của văn bản văn học

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

   - Đề tài của văn bản văn học là lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản.

   - Một số ví dụ về đề tài :

       + Đề tài của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

       + Đề tài của Truyện Kiều (Nguyễn Du) là cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.

       + Đề tài của bài thơ Đồng chí (Chính Hữu) là tình đồng chí, đồng đội của những anh bộ đội Cụ Hồ trong kháng chiến chống Pháp.

       + Bài Sang thu của Hữu Thỉnh lấy đề tài về mùa thu, cụ thể là thời khắc giao mùa.

Câu 2 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

   - Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

   - Ví dụ :

       + Chủ đề của tác phẩm Chữ người tử tù : Miêu tả tài năng và dũng khí, thiên lương cao cả kết tinh thành vẻ đẹp của Huấn Cao, đồng thời khẳng định tài và tâm, cái đẹp và cái thiện không thể tách rời, có khả năng cảm hóa cái xấu.

       + Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.

Câu 3 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

   Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng trong văn bản văn học : Tư tưởng là linh hồn của văn bản. Cảm hứng nghệ thuật là nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản. Qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả gửi gắm trong tác phẩm.

Câu 4 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2): Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học :

   - Chức năng chủ yếu của văn học : nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ và giao tiếp.

   - Văn bản văn học thực sự có giá trị khi có sự thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ => đây là ý nghĩa quan trọng và cũng là tiêu chuẩn để đánh giá một tác phẩm.

Luyện tập

Câu 1 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2): So sánh đề tài của hai văn bản Tắt đèn và Bước đường cùng :

   - Giống : Đều viết về cuộc sống nông thôn, số phận người nông dân trước Cách mạng tháng Tám và sự phản kháng của họ. Mang ý nghĩa tố cáo và thức tỉnh người ý thức đấu tranh của người nông dân.

   - Khác :

       + Tắt đèn : miêu tả cuộc sống người nông dân dưới chế độ sưu thuế nặng nề.

       + Bước đường cùng : miêu tả cuộc sống lầm than cơ cực của người nông dân bị bóc lột, bị địa chủ dùng thủ đoạn vay nặng lãi để lừa cướp đất.

Câu 2 (trang 130 sgk Ngữ Văn 10 Tập 2):

   Tư tưởng bài thơ Mẹ và quả : Công lao to lớn, vất vả của người mẹ trong việc nuôi dạy con cái nên người, cũng như việc mẹ trồng và chăm sóc những mùa quả. Đồng thời cả nỗi “hoảng sợ” của đứa con, ý thức trách nhiệm đền đáp công ơn nuôi nấng, chữ “mẹ” ở đây có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc.